Nhật - Hoa Tái Ngộ

Nguồn: FB Xuan Nguyen.

Vì sao Nhật Bản mới trở thành cường quốc Đông Á?

(Thời Sự Ngày Mai của Kim Nhung Show trên đài SBTN, phát hình tối Thứ Ba 14 Tháng 11).

KN: Kim Nhung xin kính chào quý KTG trong tiết mục Thời Sự Ngày Mai của Kim Nhung Show trên đài truyền hình SBTN với kinh tế gia Nguyễn-Xuân Nghĩa về các chủ đề vượt qua thời sự hầu chúng ta cùng hiểu được những gì có thể xảy ra ngày mai. Kim Nhung xin kính chào tái ngộ ông Nghĩa.

KN 1: Thưa quý KTG, Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump đang kết thúc chuyến công du năm nước Á Châu và gặp nhiều lãnh tụ của thế giới tại hai thượng đỉnh quốc tế ở Việt Nam và Philippines. Trong chuyến đi, người ta nhận thấy lãnh tụ Bắc Kinh là Tập Cận Bình ra sức o bế vuốt ve ông Trump, nhưng giao tình giữa Donald Trump với Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe mới là khía cạnh nổi bật. Từ đó người ta càng chú ý đến mâu thuẫn ngấm ngầm giữa Trung Cộng và Nhật Bản, hai nền kinh tế có sản lượng hạng nhì và hạng ba của thế giới sau nước Mỹ. Vì vậy, kỳ này Kim Nhung mới đề nghị kinh tế gia Nguyễn-Xuân Nghĩa trình bày cho chúng ta bối cảnh của cuộc tranh đua giữa hai nước giàu mạnh nhất Á Châu. Thưa ông Nghĩa, khi Tập Cận Bình vẽ ra viễn ảnh cường thịnh của Trung Cộng như một siêu cường có thể vượt mặt Hoa Kỳ trong vài thập niên tới thì nước Nhật nghĩ gì sau khi đã khuất phục và xâm chiếm Trung Quốc trong thế kỷ 20?

NXN 1: - Thời sự Tháng 10 cho thấy hai lãnh tụ Nhật và Tầu là Thủ tướng Shinzo Abe và Chủ tịch Tập Cận Bình vừa đạt chiến thắng chính trị rất lớn ở nhà và cả hai đang ra sức cải cách ở bên trong để giải quyết nhiều khó khăn nội bộ nhưng với mục tiêu lâu dài là tạo ra sức mạnh trên trường quốc tế. Vì vậy, sự tranh đua giữa hai nước láng giềng đã từng là cừu thù mới là điều mà chúng ta nên theo dõi. Kỳ này, chúng ta sẽ tập trung vào việc đó mà không quên vai trò của nước Mỹ ở bên này Thái Bình Dương. Quả thật là Hoa Kỳ trông cậy vào sức mạnh của nước Nhật như đồng minh chiến lược gắn bó nhất của mình từ sau Thế chiến II, nhưng liệu Nhật Bản có thể nào quật khởi sau hơn hai chục năm chìm đắm trong những khó khăn kinh tế của mình hay không? Chúng ta sẽ còn nhiều cơ hội tìm hiểu về chuyện này như một bối cảnh của sự tranh đua Nhật-Hoa với ảnh hưởng rất lớn tới tình hình an ninh Đông Á.

KN 2: Kỳ này, Kim Nhung xin ông khởi đầu về bối cảnh ấy và trước hết đối chiếu sức mạnh của hai quốc gia này.

NXN 2: - Thế giới thường chú ý tới sự quật khởi đáng ngại của Trung Quốc sau hơn trăm năm lụn bại và coi thường Nhật Bản sau hai chục năm khủng hoảng nên chúng ta rất nên nhìn lại sự tình một cách lạnh lùng tỉnh táo. Bị choáng ngợp vì một số thành tựu kinh tế của Trung Cộng sau hơn 30 năm cải cách vừa qua, người ta quên Nhật cũng chỉ mất vài chục năm để từ bước canh tân thời Minh Trị Thiên Hoàng sau khi bị Hoa Kỳ uy hiếp lên tới vị trí đại cường đã đánh bại Trung Quốc rồi Đế quốc Nga trong các trận hải chiến năm 1894 và 1905. Ngày nay chính là sự quật khởi ấy của Nhật Bản đang làm lãnh đạo Bắc Kinh mơ ước một bước nhảy vọt tương tự để trở thành bá chủ Á Châu và đẩy Hoa Kỳ ra khỏi khu vực. Nhưng điều ấy cũng hàm ý việc khuất phục Nhật Bản và trở thành động lực làm Thủ tướng Shinzo Abe phải cấp tốc cải cách và tu chỉnh hiến pháp để có sức mạnh quân sự tương xứng với bài toán an ninh và tồn vong của xứ sở. Cho nên thời sự ngày mai chính là sự tranh đua và tái kiến giữa hai cường quốc này.

KN 3: Thưa ông, nói đến việc đối chiếu sức mạnh của hai nước, ta có thể mở đầu về nước Tầu. Sự thật thì Trung Cộng mạnh yếu ra sao?

NXN 3: - Truyền thông khá nông cạn của Tây phương, nhất là của Hoa Kỳ, cứ gây ấn tượng về một nước Tầu sẽ lừng lững đi lên để thách đố nước Mỹ. Sự thật thì Trung Cộng vẫn còn là một nước nghèo, và đấy là mối lo của Tập Cận Bình khi ông ta hứa hẹn kiến tạo một quốc gia sung túc trong vài thập niên tới. Thực tế, như chính họ Tập cũng công nhận, quốc gia này có quá nhiều dị biệt bên trong, với bốn khu vực không cân đối về lợi tức, dân số và diện tích. Thế giới chỉ thấy khu vực giàu mạnh nhất là các tỉnh miền Đông, ở vùng duyên hải gồm có chín tỉnh hay thành phố, có sản lượng hơn phân nửa của toàn quốc. Người ta quên rằng các tỉnh ở bên trong và khu vực rộng lớn ở miền Tây, mỗi nơi sản xuất ra chừng 20% sản lượng toàn quốc và ba tỉnh vùng Đông-Bắc là đất Mãn Châu cũ thì cung cấp được 8% sản lượng. Khi nhìn vào địa dư, với diện tích bát ngát tới 10 triệu cây số vuông, sự khác biệt quá lớn này là một vấn đề chính trị và là bài toán ưu tiên của Tập Cận Bình khiến ông tập trung quyền lực vào trong tay mình để giải quyết, nếu không xong thì nước Tầu lại có loạn như đã từng bị trong quá khứ.

KN 4: Trong khi ấy, thưa quý KTG, như ông Nghĩa tiên đoán từ lâu, đà tăng trưởng sản xuất của Trung Cộng hết là 10% mà dân số Trung Cộng vẫn còn chừng 400 triệu người sống trong sự bần cùng. Chính sự khác biệt về lợi tức ấy mới khiến Tập Cận Bình nói tới những mâu thuẫn cơ bản của thời đại mới khi đọc bài báo cáo chính trị khai mạc Đại hội đảng của Khóa 19 vào ngày 18 tháng trước. Thưa ông Nghĩa đấy có là nhược điểm của xứ này hay chăng?

NXN 4: - Trung Quốc có dân số lớn nhất địa cầu trên một lãnh thổ rộng lớn nên là một cường quốc có thể huy động một đạo quân đông đảo nhất. Đấy là sức mạnh được thiên hạ nói tới. Nhưng mặt trái là xứ này cần một lực lượng trị an lớn nhất thế giới, có cấp số còn cao hơn quân đội. Lực lượng trị an đó, nôm na là cảnh sát, là gánh nặng cho ngân sách quốc gia và nay đang phải canh chừng sự bất mãn và động loạn vì những khác biệt quá lớn về lợi tức ở từng địa phương. Người ta ít nhìn ra mâu thuẫn ấy mà chỉ nói đến sự bành trướng của lực lượng hải quân và sự hung hăng của họ ngoài Đông Hải.

KN: Sau phần thông tin thương mại, Kim Nhung xin được trở lại để nhìn qua phía Nhật Bản trong cuộc tranh đua với Trung Cộng, xin quý vị đừng rời máy.

Thông tin Thương mại.

KN: Xin cảm tạ sự theo dõi của quý KTG. Trong phần đầu, chúng ta đã tìm hiểu về thế ganh đua giữa Trung Cộng và Nhật Bản với một số chi tiết về những nhược điểm bên trong của xứ Trung Cộng. Qua phần hai, ta sẽ nói về nước Nhật.

KN 5: Thưa ông Nghĩa, trong phần đầu, ông nói về những khác biệt kinh tế của bốn khu vực trên lãnh thổ Trung Quốc trong khung cảnh thật ra còn nghèo với gần 400 triệu người sống dưới mức bần cùng. Nếu cũng nhìn từ bối cảnh địa dư thì Nhật Bản là một nước quần đảo thay vì một cường quốc đại lục như nước Tầu, mà cũng có bốn đảo lớn, họ có những khác biệt về sản lượng và lợi tức hay không?

NXN 5: - Dĩ nhiên là có khác biệt về sản lượng của bốn khu vực, là đảo Hongshu hay Bản Châu, Hokaido hay Bắc Hải Đạo, Kyushu hay Cửu Châu và Shikoku hay Từ Quốc. Nhưng khác biệt về lợi tức thì không trầm trọng như Trung Cộng. Đấy là điều dễ hiểu cho một xứ chỉ có hơn 140 triệu người so với Trung Cộng có dân số gấp 10. Thứ nữa, nói chung mức sống người dân thì giàu hơn Trung Quốc gấp bội. Thứ ba, họ có tình liên đới hợp quần và sẵn sàng chia sẻ những khó khăn chung của quốc gia chứ không vì nạn suy trầm từ 1991 mà bỏ xứ ra đi hoặc tầu tán tài sản ra ngoài. Nhược điểm của Nhật nằm ở chỗ khác.

- Lãnh thổ xứ này thiếu tài nguyên mà chỉ là những quần đảo có đầy núi lửa lại thường bị thiên tai như động đất và sóng thần tàn phá. Đặc tính ấy khiến người dân có tâm lý bi hùng, hãnh diện là một dân tộc anh hùng hơn nhiều dân tộc khác, nhưng cũng là một bài toán kinh tế. Bài toán trở thành vấn đề sinh tồn vì người Nhật sống trên hải đảo và không có đất lùi. Nhưng cũng vì vậy mà họ nhìn vào Trung Quốc khác hẳn cái nhìn của Hoa Kỳ. Đấy là vùng đất họ từng xâm chiếm để kiếm ăn và nay đang lo ngại sẽ bị bao vây và tấn công khi nước Tầu nổi dậy.

KN 6: Ông nói đến khó khăn kinh tế từ năm 1991, liệu nước Nhật có hy vọng hồi phục hay không dưới sự lãnh đạo của Thủ tướng Shinzo Abe?

NXN 6: - Tôi cho là lãnh đạo Bắc Kinh cũng theo dõi rất sát chuyện này vì đang có vấn đề tương tự. Kinh tế Nhật bị nạn bong bóng đầu cơ và lâm khủng hoảng từ năm 1991 khi bóng bể và cho tới nay vẫn chưa phục hồi. Đắc cử từ cuối năm 2012, gần cùng lúc với khi Tập Cận Bình lên làm Tổng bí thư sau Đại hội 18, Thủ tướng Shinzo Abe cố cải cách với kế hoạch được gọi là “Abenomics” qua ba mũi tên, thứ nhất là ráo riết bơm tiền, thứ hai là kích thích tiêu thụ nhờ ngân sách và thuế vụ và mũi tên thứ ba, quan trọng nhất và khó thực hiện nhất là cải cách cơ cấu, kể cả luật lệ lao động, thuế khóa nhằm nâng cao khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp. Sau khi đại thắng vào tháng 10 vừa rồi, ông Abe sẽ đẩy mạnh việc cải cách cơ cấu là điều chúng ta đang chứng kiến.

KN 7: Ông Nghĩa vừa nhắc đến một sự trùng hợp là Tập Cận Bình lên lãnh đạo gần như cùng lúc ông Shinzo Abe lên làm Thủ tướng vào cuối năm 2012. Từ khi lãnh đạo Trung Cộng, Tập Cận Bình phát triển ảnh hưởng ra ngoài để vừa tranh thủ đồng minh bằng tiền bạc hay lợi ích kinh tế vừa bành trướng về quân sự. Thưa ông, còn Thủ tướng Nhật thì sao?

NXN 7: - Ta đừng quên rằng ông Shinzo Abe làm Thủ tướng trong có một năm rồi từ chức năm 2007. Khi trở lại và vừa đắc cử cuối năm 2012, ông đã trước tiên thăm Việt Nam và lặng lẽ bành trướng ảnh hưởng kinh tế qua nhiều nước khác. Nhờ biện pháp bơm tiền với lãi suất thấp và còn tụt xuống số âm, và chính sách kích thích tiêu thụ và giảm tiết kiệm, với kết quả là các doanh nghiệp có mức lời rất lớn, Nhật Bản dư thừa tư bản. Chính quyền Abe khuyến khích việc đầu tư ra ngoài để vừa tranh thủ thị trường Âu Mỹ vừa chiêu nạp các đồng minh ngay tại Đông Á. Khác với các kế hoạch kinh tế tài chánh của Bắc Kinh như Con Đường Tơ Lụa hay Ngân đàng Đầu tư Hạ tầng nhuốm mùi an ninh và chính trị, kế hoạch của Nhật không mang tính chất đe dọa. Nhật còn có ba mũi giáp công là đầu tư trực tiếp của doanh nghiệp, viện trợ chính thức gọi là ODA và một định chế tài chánh quốc tế là Ngân hàng Phát triển Á châu ADB có trụ sở tại Manila của xứ Phi Luật Tân, xưa nay vẫn có Chủ tịch là người Nhật. Thế giới chỉ nói tới nạn suy trầm kinh tế Nhật mà không thấy rằng Nhật Bản đã tung tiền ra ngoài và xây dựng một mạng lưới liên kết nhờ quyền lợi kinh tế.

KN 8: Thế còn về mặt an ninh, thưa ông Nghĩa, Nhật Bản đã làm những gì trước sự bành trướng quân sự của Bắc Kinh?

NXN 8: - Từ khi Chiến tranh lạnh kết thúc năm 1991 với sự sụp đổ của Liên Xô, Nhật Bản có thấy Hoa Kỳ đổi lập trường về an ninh nên không thể trông cậy vào sự bảo vệ của nước Mỹ như trước. Ngay sau đó là sự lớn mạnh của Trung Cộng với tham vọng quân sự không che giấu, vì vậy, nước Nhật ý thức được nhu cầu tự vệ. Lên lãnh đạo sau nhiều tranh chấp gay gắt với Trung Cộng tại vùng quần đảo Senkaku, Thủ tướng Shinzo Abe vận động Quốc hội suy diễn lại điều 9 của bản Hiến pháp do Hoa Kỳ soạn thảo năm 1946 để tăng cường thẩm quyền can thiệp của Lực lượng Tự vệ. Bản Hiếp pháp thực tế giải giới nước Nhật, nhưng Bắc Kinh lại khiến Nhật Bản lặng lẽ tái võ trang. Từ đầu năm nay, ông Abe còn chính thức hủy bỏ một nguyên tắc là hạn chế ngân sách quốc phòng ở mức 1% của Tổng sản lượng. Nghĩa là Nhật Bản sẽ tăng chi về quốc phòng.

- Vì nền kinh tế quá lệ thuộc vào việc buôn bán với bên ngoài qua vùng biển Đông Nam Á, Nhật sẽ xây dựng lại sức mạnh hải quân truyền thống của mình. Với trình độ kỹ thuật rất cao nước Nhật sẽ nhanh chóng trở thành cường quốc quân sự trong khu vực. Việc Bắc Hàn khiêu khích và hăm dọa càng khiến Hoa Kỳ phải yểm trợ nước Nhật trong nỗ lực đó. Nhưng, vào một kỳ sau ta sẽ tìm hiểu thêm một nhược điểm của Nhật là nạn lão hóa dân số và nguy hiểm hơn vậy, là nạn sa sút dân số khiến dân số Nhật từ 142 triệu ngày nay có thể chỉ còn 90 triệu trong 40 năm tới. Khi đó, ta sẽ xem Nhật Bản sáng tạo như thế nào để vẫn giữ được sự hùng mạnh.

KN: Kim Nhung cứ tiếc là thời lượng có hạn khi câu chuyện tới hồi hấp dẫn thì lại phải chấm dứt! Xin đành hẹn kỳ sau vậy. Kim Nhung và kinh tế gia Nguyễn Xuân Nghĩa xin chào tạm biệt quý vị và sẽ tái ngộ vào tuần tới.

______________________________

Tranh mộc bản về chiến thắng Nhật Bản năm 1894-1895; 

khi nhà Mãn Thanh quỳ lạy...