HL X9: Vài dòng về thủa ban đầu của chữ quốc ngữ

Nguồn: FB Nguyễn Gia Việt.

Ta biết người tổng hợp và viết sách chữ quốc ngữ đầu tiên ở Việt Nam là linh mục thừa sai Alexandre de Rhodes tức cha A Lịch Sơn Đắc Lộ(1591 –1660)

Đó là cuốn “Phép giảng tám ngày” ,ngày nay cuốn gốc còn trưng bày tại nhà thờ Mằng Lăng tỉnh Phú Yên

LM Alexandre de Rhodes có duyên với xứ Đàng Trong.

Chúng ta hiểu rõ là các linh mục Tây không có chủ đích tạo ra chữ quốc ngữ vì dân tộc Việt Nam ,họ tạo ra để dễ dàng cho truyền giáo .Tuy nhiên cái vô tình đó cũng coi như cái công,cái ân “vô tình” với tộc Việt vậy

LM Alexandre de Rhodes trong thời gian đó truyền giáo ở Trung Kỳ khá dễ dàng là vì có sư giúp đỡ của vài nhơn vật rất quan trọng .Ta cũng coi đây là những người có góp công vô việc ra đời của chữ quốc ngữ

Đó là giai đoạn trị vì của Chúa Sãi Nguyễn Phúc Nguyên

Trấn thủ Quảng Nam khi đó là Trưởng tử Nguyễn Phúc Kỳ .Lệ Đàng Trong thế tử hay trấn thủ Quảng Nam là nơi có đồng bằng và cảng Hội An nhộn nhịp.

Ông Kỳ có hai bà vợ đẹp nổi tiếng là bà Tống Thị Tức (Sử chép là Tống thị) và bà Bùi Thị Phượng

Thời gian cai quản Quảng Nam ông Kỳ rất thân thiện với các giáo sĩ Tây truyền đạo .LM Alexandre de Rhodes gần như tự do truyền đạo,rửa tội ,tụ họp dân lại giảng đạo .LM Alexandre de Rhodes sống nhiều năm ở Hội An và thủ phủ tỉnh này là Thanh Chiêm

Sau khi vợ thứ của ông Kỳ là bà Bùi Thị Phượng qua đời vào ngày 14.3.1631, Nguyễn Phúc Kỳ đau buồn khóc lòa mắt, qua đời sau đó 3 tháng

Sau khi Nguyễn Phúc Kỳ mất,Sãi Vương truyền ngôi chúa lại cho con thứ là Nguyễn Phúc Lan chứ không phải là con trai của Nguyễn Phúc Kỳ

Điều này làm bà Tống Thị Tức bất mãn cực độ .bà quyết định dùng mỹ nhơn kế với em chồng để phá nát phủ chúa

Tống Thị là một đại mỹ nhơn, da trắng như tuyết, môi đỏ như son, tóc đen như gỗ mun,giọng nói thanh tao,dáng đi nhẹ nhàng “ nghiêng nước nghiêng thành” làm Chúa Thượng Nguyễn Phúc Lan lúc này 35 tuổi điên đảo bỏ bê quốc sự

Phủ Chúa lung lay,Đàng Trong xính vính

Tống Thị tư thông với em trai Chúa Thượng là Chưởng dinh Nguyễn Phúc Trung và xúi ông này làm phản.

Chưa hết ,Tống Thị mời Trịnh Tráng đem quân Đàng Ngoài vô diệt Đàng Trong .Sau cùng Tống thị bị chúa Nguyễn Phúc Tần bêu đầu giữa chợ

Ông Nguyễn Phúc Kỳ có một người em gái ruột cùng cha cùng mẹ tên là Nguyễn Phúc Ngọc Liên, đều là con của chúa Nguyễn Phúc Nguyên và bà chánh thất Nguyển Thị Giai,bà Giai tên thực là Mạc Thị Giai là trưởng nữ của Khiêm Vương Mạc Kính Điển dòng Mạc Đăng Dung

Bà Giai 15 tuổi chạy loạn ngoài Bắc vô ,sau nhờ chú là Mạc Cảnh Huống nuôi.Ông Huống là anh em cột chèo với chúa Nguyễn Hoàng,vợ Nguyễn Hoàng là chị vợ ông Huống,thành ra vợ ông Huống đem bà Giai gả cho con trai của chị mình là Nguyễn Phúc Nguyên

Bà Nguyễn Phúc Ngọc Liên là vợ của Phó tướng Nguyễn Hữu Vinh, trấn thủ dinh Trấn Biên .Trấn Biên này ko phải là Biên Hòa ,lúc này biên giới Đàng Trong mới tới Phú Yên ,Trấn Biên này là Phú Yên

Trấn thủ Nguyễn Hữu Vinh tên thiệt là Mạc Cảnh Vinh là con trai ông Mạc Cảnh Huống ,tức bà Liên lấy anh bạn dì làm chồng

Trấn thủ Nguyễn Hữu Vinh có tước là Thanh Lộc hầu nên bà Liên được dân gian gọi là bà Quận Thanh

Quận chúa Ngọc Liên mến mộ Thiên Chúa ,tiếp xúc với các linh mục Tây .Ông trấn thủ cũng cảm tình với các linh mục. Bà quận chúa đã theo đạo và có tên thánh là Maria Mađalêna Ngọc Liên

LM Alexandre de Rhodes thường xuyên vô dinh trấn thủ Phú Yên để giảng đạo và đàm đạo với ông bà trấn thủ .

Chính tại dinh này linh mục đã rửa tội cho vô đạo 91 người –trong đó có cậu bé 16 tuổi có tên thánh là Anrê tên gì không rõ ,nhưng quen gọi là Anrê Phú Yên .Chính bà quận chúa Ngọc Liên làm mẹ đỡ đầu cho cậu bé này

Alexandre de Rhodes rất thương Anrê Phú Yên.Cậu bé chỉ rửa tội được 3 năm thì cậu bị xử tử vì theo đạo .Một tấm hình tả cảnh hành hình Anrê Phú Yên có LM Alexandre de Rhodes đứng kế bên (Hình)

Tương truyền Alexandre de Rhodes mang thi hài Anrê Phú Yên đến Macao, chôn tại nhà thờ Thánh Phaolô,còn thủ cấp cậu thì linh mục luôn mang bên người , sau cất giữ tại nhà bề trên tổng quyền dòng Tên ở Rome

Hiện nay á thánh Anrê Phú Yên đươc thờ phượng tại nhà thờ Mằng Lăng Phú Yên ,nhà thờ này cũng là nơi có dấu chưn linh mục Alexandre de Rhodes

Việc bức đạo xảy ra sau khi ông Nguyễn Phúc Kỳ mất và chúa Nguyễn Phúc Lan khá ghét đạo .

Những năm sau ông trấn thủ Nguyễn Hữu Vinh cũng bị chuyển đi trấn nhiệm nơi khác, quận chúa Ngọc Liên chỉ giữ được tánh mạng bà,không còn cứu giúp ai được.

______________________________